දඹදෙණි රාජධානිය ආරම්භ වීම

කාලිංග මාඝ රජු පොළොන්නරුවෙහි රාජ්‍ය කරන සමයෙහි ප්‍රධාන ජන නායකයන් හතරදෙනෙක් දඹදෙණිය, යාපහුව, මිණීපේ සහ ඌව පළාතේ ගෝවින්දහෙල යන ස්ථානවල මාඝට විරුද්ධව බළ මුළු සූදානම් කරමින් සිටියහ. ඔවුහු නම් දඹදෙණියේ සංඛ සෙන්පති හා ගෝවින්දහෙල බුවනෙකබාහු ආදිපාදිවරයාද වෙති. ඔවුන් අතුරින් වඩා ජනතා සහය ඇතිව පෙරට පැමිණියේ දඹදෙණියේ විජයබාහුය.

දඹදෙණිය අගනුවර කොටගෙන ක්‍රි.ව. 1232 දී රජවූ ඔහු තුන්වන විජයබාහු යනුවෙන් හදුන්වනු ලැබීය. මෙතුමා විසින් කොත්මලේ සගවා තිබූ දන්ත ධාතූන් වහන්සේ වැඩමවා ගෙනවුත් කෑගලු දිස්ත්‍රික්කයේ බෙලිගල පර්වතය මුදුනේ දළදා මන්දිරයක් සාදවා එහි තැන්පත් කරවන ලදි. තවද මේ රජතුමා එතෙර ගිය භික්ෂූන් පෙරළා ගෙන්වීය. එසේම අගනුවර තමන්ගේ නමින් විජයසුන්දරාරාමය නමින් විහාරයක්ද කරවීය. භික්ෂූන්ගේ විනය සංරක්ෂණය පිණිස කතිකාවතක්ද පිළියෙල කරවන ලදී. එසේම ත්‍රිපිටක ධර්මයද ලියවන ලදී. කැළණිය විහාරය පිළිසකර කරවූ අතර තවත් බොහෝ වෙහෙර විහාරද කරවීය. මහළු වියේදී රජවූ එතුමාගේ රාජ්‍ය කාලය වසර හතරකට පමණක් සීමා විය.

විජයබාහූ රජුගේ ඇවෑමෙන් ඔහු පුත් දෙවන පරාක්‍රමබාහු ක්‍රි.ව. 1236 දී සිංහාසනයට පත්විය. එතැන් සිට 1270 දක්වා වසර තිස් පහක් පමණ ඔහුගේ රාජ්‍ය කාලය පැවැතිණි. පොළොන්නරුව රාජධානියේ අවසාන කාලයේදී උද්ගතව පැවැති තත්වය සහ සසදන කල මේ තරම් දීර්ඝ කාලයක් එකම රජ කෙනෙකුට බලයේ රැදී සිටීමට ලැබීමෙන් දේශපාලනමය වශයෙන් මායා රටෙහි සැලකිය යුතු ස්ථාවර භාවයක් ගොඩ නැගී තිබුණු බව පෙනේ. දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමා පොළොන්නරුවේ සිටි මාඝ එළවීම සදහා බළ මුළු සූදානම් කළ බව පෙනේ. ඔහු බෙලිගල තිබූ දන්ත ධාතූන් වහන්සේ දඹදෙණියට වැඩමවා අති උත්කර්ෂවත් දළදා පූජාවක් පැවැත්වීය. ඒ දළදා උත්සවයේදී මාඝගෙන් රට නිදහස් කර ගැනීමට ඔහු මහජනයා ඉදිරිපිට ප්‍රතිඥාවක් දුන්නේය.

මේ අතර මාඝද විශේෂයෙන් ලංකාවේ උතුරු තොටුපළ වලට දකුණු ඉන්දීය කුලී භටයින් දහස් ගණනින් ගෙන්වාගෙන බලය තර කරමින් සිටිබව පෙනේ. පරාක්‍රමබාහු රජතුමා මාඝ එලවීමට සූදානම් වෙද්දී ඔහුට වෙනත් ආක්‍රමණයකටද මුහුණ පෑමට සිදුවිය. ඔහුගේ එකොළොස්වන වර්ෂයේදී එනම් ක්‍රි.ව 1247දී චන්ද්‍රභානු ජාවක රජ ලංකාව ආක්‍රමණය කළේය. පරාක්‍රමබාහු රජතුමාගේ බෑනාවූ වීරබාහු කුමරු බල සේනාවක් ගෙන ගොස් චන්ද්‍රබානු එලවා දෙවුන්දර දේවාලයට භාරයක් ඔප්පු කළ බව කියැවේ. ඉක්බිති දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමා මාඝ එළවීම සදහා දකුණු ඉන්දීය පාණ්ඩ්‍ය අධිරාජ්‍යයාගෙන් උදව් ලබාගත් බවට තොරතුරු තිබේ. මෙසේ පාණ්ඩ්‍ය හමුදා සහ පරාක්‍රමබාහු රජුගේ හමුදා විසින් නැගෙනහිරින් හා බටහිරින් පොලොන්නරුව වටකොට ක්‍රි.ව 1255 දී මාඝ පරාජය කළ බව සදහන් වේ. එසේ වූවද පරාක්‍රමබාහු රජතුමාට එල්ල වූ දේශපාලන තර්ජන එයින් අවසන් වූයේ නැත. උතුරු ලංකාවේ තොටුපළවල රැදී සිටි විදේශීය හමුදා බළමුළු පෙරටුකොට ගෙන තවත් සතුරකු උතුරු දිගින් ආක්‍රමණයක් මෙහෙයවමින් සිටි බව පෙනේ.

ඒ පළමුවර පැරදි පලා ගිය ජාවක චන්ද්‍රභානු රජය. මේ වර ඔහු තමාද බෞද්ධයකු බව කියාගෙන බෞද්ධ ජනතාව තමන් වෙත නතු කරගනිමින් ඉදිරියටම පැමිණියේය. පරාක්‍රමබාහු රජතුමා මේ වරද පාණ්ඩ්‍ය අධිරාජ්‍යයාගෙන් උදව් ලබාගෙන ක්‍රි.ව. 1261 දී පමණ චන්ද්‍රභානු පරාජය කළේය.

දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමාගේ අනුග්‍රහය ඇතිව තත්කාලීන සංඝරාජ මාහිමියන්ගේ සභාපතීත්වයෙන් දඹදෙණියේ පවත්වන ලද සංඝ සම්මේලනයකදී භික්ෂූන්ගේ විනය නීති පිළිබදව කතිකාවතක් සම්පාදනය කරන ලදී. මෙය වූකලී සුප්‍රකට දඹදෙණි කතිකාවතයි.

පරාක්‍රමබාහු රජතුමා භික්ෂූන්ගේ අධ්‍යාපනය සහ විනය කටයුතු දියුණු කිරීම සදහා අති විශාල සේවයක් කළේය. වසරක් පාසා තමාගේ සහ සංඝරාජ මාහිමියන්ගේ සහභාගීත්වයෙන් උපසම්පදා උත්සව පවත්වන ලදී. මේ උත්සවවලදී සංඝණායක තනතුරුවලට යෝග්‍ය මහ තෙරවරු පත් කරන ලදහ. එතුමා විදේශ රටවලින් විනයධර භික්ෂූන් වහන්සේලා මෙරටට කැදවා ගත්තේය.

මේ රජතුමා ශ්‍රේෂ්ඨ පඬිවරයකු ලෙස සැලකේ. විශුද්ධි මාර්ග සන්නය හා කවිසිළුමිණ ඔහුගේ කෘතිය. මේ නිසාම ඔහුට කාලිකාල සාහිත්‍ය සර්වඤ පණ්ඩිත යන උපාධි නාමය ලැබිණි.

දෙවන පරාක්‍රමබාහු රජතුමාගෙන් පසුව ක්‍රි.ව 1271 දී ඔහු පුත් බෝසත් විජයබාහු හතරවන විජයබාහු නමින් රජවිය. ඔහුට රාජ්‍ය කිරීමට හැකිවූයේ වසර දෙකක් පමණකි. රජ මාලිගයේ සිදුවූ කුමන්ත්‍රණයකින් ඔහු ජීවිතක්ෂයට පත්වූ අතර ඔහුගෙන් පහු ඔහුගේ සහෝදර පළමුවන බුවනෙකබාහු රජවිය. බුවනෙකබාහූ දඹදෙණියේ සුළු කලක් රජකොට යාපහුව තම රාජධාණිය ලෙස තෝරා ගනු ලැබීය.